Hasanpaşa Gazhanesi (Kurbağalıdere Gazhanesi ya da Kadıköy Gazhanesi olarak da bilinir), İstanbul'un Anadolu yakasına gaz tedariki için Kadıköy'de 1892'de inşa edilmiş olan, günümüzde kültür merkezi olarak kullanılan yapıdır.

İstanbul'da 19. yüzyılın önemli endüstri binalarından biri iken 1993 yılında doğal gazın gelmesiyle gazhane işlevini yitiren yapı, Müze Gazhane adıyla bir kültür-sanat, bilim ve etkinlik alanına dönüştürülmüştür. Bünyesinde iklim müzesi, karikatür müzesi, bilim merkezi, sergi alanları, tiyatro salonları, kitapçı ve sosyal alanları barındırır.

Tarihçe

Gazhane bahçesinde bulunan bir fırın
19. yüzyıl sonunda İstanbul'un Anadolu Yakası'nın elektrik ihtiyacını karşılamak üzere kuruldu. O devirde İstanbul'da bulunan dört gazhaneden birisi idi (Diğerleri Dolmabahçe, Yedikule ve Kuzguncuk Gazhaneleri). Anadolu yakasının aydınlatması, 1860'lı yıllardan itibaren Kuzguncuk Gazhanesi’nden sağlanan gazla yapılmaktaydı. Kuzguncuk Gazhanesi'nden sağlanan gazın yetersiz kalması üzerine yeni bir gazhane inşa edilmesi fikri doğdu. Parisli demir fabrikatörü Mösyö Şarl Jorji (Charles George) adına mühendis Anatoli Barcil ve Osmanlı Devleti adına Şehremini Rıdvan Paşa arasında 28 Temmuz 1891 tarihine imzalanan sözleşme ile Kadıköy ve Üsküdar ile Anadolu sahilinden Sekizinci Daire-i Belediye (Beykoz) sınırına kadar olan bölgenin maden kömüründen elde edilen gaz ile aydınlatılması ve ısıtılması imtiyazı 50 yıl süreyle Mösyö Şarl Jorji'ye verildi. Mimar müteahhit Guglielmo Semprini, gazhanenin inşaatına 1 Ağustos 1891'de başladı.

Gazhane, 1892 yılında Üsküdar-Kadıköy Gaz Şirket-i Tenviriyesi adı ile hizmete girdi. Kurbağalıdere yakınında bulunan Gazhaneye dere üzerinden getirilen kömür, raylı sistemle Gazhane’ye alınmakta, işlenip havagazına dönüştürülmekteydi. Kurbağalıdere Gazhanesi veya Kadıköy Gazhanesi olarak da anılmakta olan gazhane, Hasanpaşa adını sonradan aldı.

Gazhane, I.Dünya Savaşı'na kadar devamlı çalıştı. Savaş sırasında ve sonrasında kısa müddetlerle faaliyetini durdurdu. Zaman zaman gaz üretiminde esas madde olan taş kömürü yerine zeytin çekirdeğinden gaz üretilerek tesisin üretime ara vermesi önlenmeye çalışılmıştır.


Hasanpaşa Gasworks (also known as Kurgabâlıdere Gasworks or Kadıköy Gasworks) is a building built in Kadıköy in 1892 to supply gas to the Anatolian side of Istanbul, and is currently used as a cultural center.

One of the important industrial buildings of the 19th century in Istanbul, the building lost its gasworks function with the arrival of natural gas in 1993. It was transformed into a culture-art, science and event area under the name Museum Gasworks. It houses a climate museum, a cartoon museum, a science center, exhibition areas, theater halls, a bookstore and social areas.

History

A bakery in the gasworks garden

It was established at the end of the 19th century to meet the electricity needs of the Anatolian side of Istanbul. It was one of the four gasworks in Istanbul at that time (The others were Dolmabahçe, Yedikule and Kuzguncuk Gasworks). The lighting of the Anatolian side was provided with gas provided by the Kuzguncuk Gasworks since the 1860s. When the gas provided by the Kuzguncuk Gasworks became insufficient, the idea of ​​building a new gasworks was born. With the agreement signed between the engineer Anatoli Barcil on behalf of the Parisian iron manufacturer Monsieur Charles George and Şehremini Rıdvan Paşa on behalf of the Ottoman State on July 28, 1891, the privilege of lighting and heating the area from Kadıköy and Üsküdar and from the Anatolian coast to the border of the Eighth Department of Municipality (Beykoz) with gas obtained from coal was given to Monsieur Charles George for 50 years. Architect and contractor Guglielmo Semprini started the construction of the gasworks on August 1, 1891.

The gasworks was put into service in 1892 under the name of Üsküdar-Kadıköy Gaz Şirket-i Tenviriyesi. The coal brought to the gasworks located near Kurbağalıdere via the stream was taken to the gasworks by rail system, processed and converted into gas. The gasworks, also known as the Kurbağalıdere Gasworks or the Kadıköy Gasworks, later took the name Hasanpaşa.

The gasworks operated continuously until World War I. It stopped operating for short periods during and after the war. From time to time, instead of the main ingredient in gas production, coal, gas was produced from olive pits to prevent the plant from interrupting production.