मन एकाग्र करुन ही कविता ऐका, कवितेचा भावार्थ लक्षात घ्या, आपसूकच डोळ्यात पाणी येईल...

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

होतात देऊळेँ नष्ट, होतात देवता भ्रष्ट ।
गो ब्राह्मन ओरडती, धर्मावरती संकष्ट ।
न्याय निती उरली नाही, सारेच भोगिती कष्ट ।
हा घोर मांडिला ज्यानी, त्यांचिया पुढे जावोनी ।
देशाभिमान सोडीनी, प्रेमाच्या मंगल माते ! ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

तूं सांग ! तुझ्या चरणाशीँ, ही तोडुन ठेवीन मान ! ।
तूं सांग ! तात चरणाशीँ, कापोनी ठेविन मान ! ।
गोब्राह्मण यांच्या करितां, खङगावर ठेविन मान! ।
परी परके सत्ताधारी, गृहीँ शिरुन झाले वैरी ।
बघताच तयांना भारी, सक्रोध वृती मम होते ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

मी म्हणतां 'नाही नाही', दरबारी नेलेँ आई ? ।
जोँ आंत शिरोनी पाही, वर चढोणी गेली भुवई ! ।
मुजर्याला हात न वाही, शिर लववूं शकलोँ नाही ! ।
हेँ सिँहासन कोणाचें ? हेँ वैभव तरी कोणाचेँ ? ।
काहूर मनीँ प्रश्नांचे, अपहारी नृपसत्तेतेँ ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

एकटाच रात्रीँ बसतो, मी जन्मभूस आठवतो ! ।
ढळाढळा आई गे ? रडतो, त्वेषाने क्षणीँ संचरतो ! ।
झोपेँत देशबंधूंच्या, दुःखानेँ दचकुन उठतो !।
बोलते भवानी ""ऊठ"", बोलते जन्मभू ""ऊठ"" ।
""धर समशेरीची मूठ"", अवमानून त्या आज्ञेतेँ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

देशाचा राजा नाही, राजनिष्ठ राहूं कैसा ? ।
धर्माचा राजा नाही, राजभक्त होऊं कैसा ? ।
या उलट्या बोध गळातेँ, जीवाचा अडके मासा ! ।
ज्या शिरीँ भार देशाचा, ज्या शिरीँ भार धर्माचा ।
कर्तव्येँ वाहावयाचा, विसरुन देशधर्मातेँ ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

स्वाभिमान सुटला ज्यांचा, देशभक्ति सुटली ज्यांची ।
कुलकीर्तीचा इतिहास, स्मृति देई न उज्जवलतेची ।
वाढवोत ते ते शोभा, दास्याच्या दरबाराची ।
""उद्दाम"" म्हणो कुणी मातेँ, कीँ करोत उपहासातेँ ।
परी जागोनी स्वत्वातेँ, हिन्दूद्वेषी या तख्तातेँ ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

सुलतान जाहला क्रूध्द, उमराव जाहले क्रूध्द ।
जातिवंत झाले स्तब्द, जनकही होय हतबुध्द ।
परि तुझी आणि अंबेची, शिरीँ कृपा असावी शुध्द ।
मावळचे जमवुन भाई, स्थापीन मराठेशाही ।
गाडीन आदिलशाही, बोलतोँ सत्य जेँ गमतेँ ।

॥ लववेना हेँ शिर माते ! ॥

************************
कवी- दुर्गादास आसाराम तिवारी. ज्यावेळी शिवप्रभू लहान असताना शहाजी महाराज यांचे बरोबर विजापूर दरबारात गेले, त्यावेळी त्यांच्या मनातील खंत कवितारुपात मांडले वर्णन.