Bu çalışma, Kapadokya Üniversitesi Âşık Sanatı: 2024 Erzurum Yılı Projesi’nin bir etkinliği olarak başta âşık sanatı olmak üzere sinesinden yüzlerce âşık yetiştirmekle kalmayıp ekoller de oluşturan, âşık kahvelerinden sözlü kültür ürünlerine kadar âşıklık geleneği unsurlarının hâlâ yaşadığı ve geliştirildiği Erzurum yöresinin âşık sanatındaki köklü konumunu gençlere tanıtmak ve âşıklık geleneğinin yaşamasına katkı sağlamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Projenin bilimsel faaliyeti olarak 4-5 Temmuz 2024 tarihlerinde Âşık Sanatı Sempozyumu düzenlenmiştir.

Sempozyum; memleket uğruna hep çalışmayı ve onunla hayaller kurmayı öğrendiği ilkokul yıllarını Erzurum’un Karaköse mahallesinde geçiren, eşref-i mahlukat olmanın kapılarını açacağına inandığı ve bir varoluş mücadelesi olarak kavradığı yiğitliği, Erzurumluluğa benzeten ve hayatı boyunca şiar edinip bu toprakların çocuklarına vasiyet eden, 2 Şubat 2024 tarihinde ebediyete irtihal etmiş Üniversitemizin kurucusu Alev Alatlı’nın aziz hatırasına ithaf edilmiştir. Alev Alatlı’nın yükseltmek ve yüceltmek uğruna ömrünü adadığı Türkiye idealine varma yolunda fikrine, eserlerine, kimliğine ve hayatına ilham olan Erzurumluluk, haysiyetlilik ve erdemlilikle, cesaret ve mertlikle, sadakat ve samimiyetle eştir; karşılıksız sevgi ve saygıdır; bilgiye tutkun akıl, güzel ahlak, fazıl adap ve herkes için adalet demektir.

Proje kapsamında âşık sanatını besleyen önemli kaynaklardan olan Erzurum yöresinin geleneğe katkılarını yansıtan eserler seçilmiş, bu eserler icra edilerek kayıt altına alınmış ve bu videolar müzik platformlarında paylaşılmıştır. Erzurum yöresi başta olmak üzere Anadolu’nun gönül sesini yansıtan ve âşıklık geleneğinde derin izler bırakan bu eserler, geleneğin yaşatıldığı ve izlerinin görülebileceği çeşitli mekânlarda kaydedilmiştir. Celal GÜZELSES’in derlediği, bir tatyan havası olan bu çalışma, taçkapısındaki süslemeleri ile Selçuklu’dan günümüze Türk sanatının büyüleyici inceliğini ve derinliğini vurgulayan, Hatuniye Medresesi olarak da bilinen, Erzurum’un başlıca kültür miraslarından Çifte Minareli Medrese’de bağlamasıyla Muhlis BERBEROĞLU’nun eşliğinde Tuncay KEMERTAŞ tarafından icra edilmiştir.

Tatyan havaları, genel olarak Erzurum ve civarına özgü bir oyun havası olarak kabul edilse de Trabzon, Bayburt, Şebinkarahisar ve Sivas yörelerinde de tatyan kalıplarına uygun ezgilerin olduğu bilinmektedir. Tatyan havalarında çoğunlukla kadın, aşk ve sevgili gibi temalar işlenir. Kendine özgü bir söyleme tarzı olan tatyan havaları, Hüzzam, Segâh ve Karcığar makamlarında icra edilir. Sözlerine “Aman aman, Hadi leyli, Leyli leyli, Birtanem gel, Sultanım gel” gibi eklemeler yapılır (Kurt, 2017).

Klasik Türk şiirinde aşk; devası olmayan bir dert, şifası bulunmayan bir ıstırap ve sevgiliden karşılığı alınamasa da bir tek sevgiliden medet umulan bir hâldir. Öyle ki aşk derdinin derecesi; aynı nispette aşığa bir hoşnutluk nişanesidir, aşığı şereflendiren bir övünç kaynağıdır. Aşk derdi ne denli ağırsa, aşığa eziyet ve cefa eden sevgiliye yakınlık da işte o denli artar. Eserde aşk imtihanını mükafat ve sevgiliye bir vesile olarak gören aşık, sevgiliden lütuf diler, gönül ister. Aşığa yüz vermeyen sevgilinin ateşten kayıtsızlığı, aşığın ciğerini dağlar, yakar, kavurur. Yine de medet; dudaklarından dökülecek bir tek sözü dahi cennetin en güzel suyunu çevreleyen Kevser Havuzu’ndan bir ihsan olan sevgilidedir: “Ey dudağı havz-ı kevserden nişanım bir su ver.”

SANA DİL VERDİM İSE YIK DA HARAP ET Mİ DEDİM
Sana dil verdim ise yık da harap et mi dedim
Nar-ı hicre ciğerim yak da kebap et mi dedim
Aman ah aman ah aman

Yandı canım tende ey ruh-i revanım bir su ver
Kurudu saki hararetten dehanım bir su ver
Aman ah aman ah aman efendim gel gel

Sıva beyaz kolların altın bulaktan kamiye
Ey dudağı havz-ı kevserden nişanım bir su ver
Aman ah aman ah aman efendim gel gel

Kaynak:
Alatlı, Alev. “Gerçek Öfke Uyandırır, Niye?”. Millî Kimlik'e Dair Yazılar. Erişim: https://www.alevalatli.com.tr/gercek-...
Kurt, Necdet. “Yeni Bulgular ve Bilgiler Işığında Tatyan Havaları”. Yeniceli Âşık Sıdkî Baba ve Popülerlik Çerçevesinde Kültür-Sanat Sempozyumu Bildirileri. Mersin: Mersin Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017. 201-234.

Proje Yöneticisi: Halil İbrahim ÜNSER
Organizasyon: Yusuf GÖKKAPLAN
Metin: Duran Can GAZİOĞLU
Kayıt-Mix-Mastering: Muhlis BERBEROĞLU
Yönetmen/Kurgu-Renk Düzenleme: Eray MERT
Yönetmen Yardımcısı/Kamera: Cemil DEMİRALP
Müzik Danışmanı: Muhlis BERBEROĞLU

Âşık Sanatı Sempozyumu için: http://asiksanati.kapadokya.edu.tr