Miền đất Hà Tiên thơ mộng là mảnh đất gắn liền với lịch sử dòng họ Mạc, là bậc khai quốc công thần khai khẩn, mở cõi và bảo vệ vùng đất cuối biển Tây Nam Tổ quốc thiêng liêng.
Hà Tiên thập vịnh là mười bài thơ làm để vịnh mười cảnh đẹp của Hà Tiên do Mạc Thiên Tích đề xướng từ năm Bính Thìn 1736 .
Tiểu thư Mạc Mi Cô là ai ?
Đó là con gái của Mạc Thiên Tích và là cháu nội của ông Mạc Cửu ở Hà Tiên. Trong số hơn 40 thành viên dòng họ Mạc ở Hà Tiên, tiểu thư Mạc Mi Cô, con gái duy nhất trong số 7 người con của Mạc Thiên Tứ, tức cháu nội của Mạc Cửu (người có công khai phá, hình thành vùng đất Hà Tiên), là người đời sau nhắc nhiều nhất. Bởi khi vừa sinh ra, cô đã có những biểu hiện khác thường. Có rất nhiều câu chuyện chuyện ly kỳ, đậm nét tâm linh huyền bí quanh cuộc đời cô gái yểu mệnh này.
Khi sinh Mạc Mi Cô, phu nhân Mạc Thiên Tứ là bà Hiếu Túc, đã sinh 5 người con trai, tất cả đều khôi ngô tuấn tú. Họ rất mong có thêm đứa con gái, nên thường xuyên đi chùa cầu khấn.
Một đêm nọ, bà Hiếu Túc nằm mộng, thấy một tiên nữ, trên tay bồng một bé gái rất xinh, từ trên trời bay xuống tặng bà một bé gái. Quả nhiên, một thời gian sau thì bà mang thai. Đến tháng thứ 8, sau 3 ngày đau bụng dữ dội, bà hạ sinh một bé gái, đẹp như nàng tiên bà gặp trong mộng. Có điều không bình thường là đứa trẻ vừa sinh ra đã có mái tóc đen dài, và đã biết nói như đứa trẻ 7-8 tuổi.
Vài ngày sau thì Tiểu thư qua đời .
Đám Tang Tiểu thư Mạc Mi Cô tuy là trẻ sơ sinh nhưng được tổ chức long trọng như hàng vương tôn công nữ. Ngôi mộ của Tiểu thư nằm ở phía Tây núi Bình San dưới chân mộ ông nội (Mạc Cửu). Kiến trúc cũng hoành tráng không thua gì mộ của các bậc vương phi.
Cửa cồng kiến trúc hình thức Tam Quan (một chánh 2 phụ). Bàn thờ của Mạc Mi Cô nằm ở phía tay mặt (từ trong nhìn ra). Tương truyền ngày xưa khách tham quan đến viếng Miếu. người nào có tánh tình hiểm sâu độc ác, tham gian, dối láo đi ngang qua bàn thờ cô điều bị cô giật hộc máu chết. Nên du khách không dám đến Miếu cúng bái nữa. Thấy vậy ban tế lễ xin cô khóa cổng phụ bên đó lại. Vì thế khách tham quan mới dám vào Miếu. hiện nay hình thức này vẫn còn.
Cảnh đẹp Hà Tiên càng làm cho du khách ngẩn ngơ khi tìm về lịch sử vùng đất giàu lịch sử này. Câu chuyện về gia tộc họ Mạc luôn gắn với lịch sử Hà Tiên, tạo nên nhiều huyền thoại, truyền thuyết lưu truyền trong nhân gian mãi đến nay.