เมืองโบราณเสมา นครราชสีมา มีศาสนสถานประมาณ 10 แห่ง โดยอยู่ในวัฒนธรรมทวารวดี 9 แห่ง ซึ่งจะมีทั้งวิหาร โบสถ์ และเจดีย์ และโบราณสถานร่วมวัฒนธรรมขอม อีก 1 แห่ง ซึ่งก็คือโบราณสถานหมายเลข 1 ถือว่าเป็นโบราณสถานที่ใหญ่ที่สุดในเมืองเสมา ตั้งอยู่ด้านทิศเหนือของบ่ออีกา เป็นอาคารก่อด้วยอิฐและหินทราย ประกอบด้วยปราสาทประธาน 1 หลัง และวิหาร 2 หลัง

จุดสำคัญของโบราณสถานหมายเลข 1 คือปราสาทประธาน ในส่วนของห้องครรภคฤหะ จะก่อเป็นห้องยกฐานสูง ภายในประดิษฐานแท่นประติมากรรมเนื่องในศาสนาพราหมณ์ ฮินดู มีท่อโสมสูตรเป็นแนวยาวจากแท่นฐานประติมากรรมนี้

บริเวณใกล้เคียงโบราณสถานหมายเลข 1 มีการค้นพบจารึกโบราณ ถึง 3 จารึก ได้แก่ จารึกบ่ออีกา 2เพราะพบที่บริเวณบ่ออีกา ทางทิศใต้ของโบราณสถานหมายเลข 1 เป็นแท่งหินทรายสีแดง จารึกอักษรขอม ระบุปีตรงกับ พ.ศ.1411 มีเนื้อหากล่าวถึงพระราชาแห่งอาณาจักรศรีจนาศะ ทรงอุทิศสัตว์และผู้รับใช้ให้แก่พระสงฆ์เพื่อพระโพธิญาณ ส่วนอีกด้านหนึ่ง เป็นจารึกกล่าวสรรเสริญพระศิวะ

จารึกเมืองเสมา เป็นจารึกหินทรายสีเทา ระบุปี ตรงกับ พ.ศ.1514 เป็นการกล่าวนมัสการเทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์ ฮินดู และกล่าวถึง พระเจ้าชัยวรมันที่ 5 ได้ประกอบพระราชกรณียกิจต่างๆ และกล่าวถึงข้าราชการผู้ใหญ่ที่ได้สร้างเทวรูปและพระพุทธรูปไว้หลายองค์ แด่สถานที่แห่งนี้

และจารึกใหม่ที่พบระหว่างการขุดแต่งโบราณสถานหมายเลข 1 บริเวณกำแพงแก้วด้านทิศใต้ เป็นอักษรขอมโบราณ ซึ่งปัจจุบันยังไม่มีการอ่านและแปลจารึกนี้ ในจารึกระบุปี ตรงกับ พ.ศ.1470

ภายในเขตเมืองใน ยังปรากฏร่องรอยของโบราณสถานอีก 5 แห่ง ส่วนใหญ่ก่อด้วยอิฐ เป็นอาคารร่วมสมัยในวัฒนธรรมทวารวดี ราวพุทธศตวรรษที่ 12 - 15 ประกอบด้วย โบสถ์ วิหาร และเจดีย์ มีหินตั้งวางปักตามโบราณสถานในอีกหลายจุด

นอกจากโบราณสถานที่พบในเมืองเสมาแล้ว ยังพบว่ามีโบราณสถานสำคัญนอกเมืองเสมาอีกสองแห่ง ได้แก่ ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของเมืองเสมา ปรากฏประติมากรรมพระนอนปางปรินิพพานหินทรายลอยองค์ที่มีความเก่าแก่และขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย สันนิษฐานอายุมากกว่า 1,200 ปี ร่วมสมัยทวารวดี ปัจจุบันอยู่ภายในวัดธรรมจักรเสมาราม และโบราณสถานอีกแห่งหนึ่งเป็นซากฐานเจดีย์สมัยทวารวดีที่บ้านแก่นท้าว ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือจากเมืองเสมา ปัจจุบันอยู่ภายในวัดบ้านแก่นท้าว

พิกัดหนังสือท่องเที่ยวประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม
🔥Shopee
สำนักพิมพ์สารคดี-เมืองโบราณ
https://shope.ee/AuEgxBtMu
สำนักพิมพ์มิวเซียมเพรส
https://shope.ee/1L6C5BRZDM
ศูนย์หนังสือจุฬาฯ
https://shope.ee/89wWEpn0bY
สำนักพิมพ์มติชน
https://shope.ee/1L6C6PRfI8

⚡️Lazada
สำนักพิมพ์สารคดี-เมืองโบราณ
https://s.lazada.co.th/l.YiMo
สำนักพิมพ์มิวเซียมเพรส
https://s.lazada.co.th/l.YkqK
ศูนย์หนังสือจุฬาฯ
https://s.lazada.co.th/l.YiMp
สำนักพิมพ์มติชน
https://s.lazada.co.th/l.YkqJ

Follow me
FB :   / faith108  
IG :   / tum.faiththaistory  
YT :    / faiththaistory  
TikTok :   / tum_faiththaistory  
Blog : https://www.faiththaistory.com