#พระรอด
#พระเบญจภาคี
#พระรอดพิมพ์ใหญ่
พระรอดพิมพ์ใหญ่ กรุวัดมหาวัน ลำพูน
เอ่ยถึงพระรอด กรุวัดมหาวัน จังหวัดลำพูน คนรักพระส่วนใหญ่ก็มักต่อท้ายด้วยคำว่า “จามเทวี” แรกเริ่มเดิมทีมีผู้รู้เชื่อว่าเป็นพระศิลปะทวารวดี สร้างในสมัยที่พระนางจามเทวี สถาปนาอาณาจักรหริภุญไชย เมื่อราวต้นพุทธศตวรรษที่ 13-14
แต่ก็มีผู้รู้อีกกลุ่มใช้หลักทางพุทธศิลปะ เชื่อว่าสร้างหลังจากนั้นราว 3-4 ร้อยปี
เมื่อสอบทานคนคว้าในทางประวัติศาสตร์ เชื่อว่า พระเจ้าอโนรธา หรือพระเจ้าอนิรุทธ แห่งกรุงพุกาม พม่า ได้นำวัฒนธรรมพุกามแพร่เข้าลำพูน เมื่อราวปลายพุทธศตวรรษที่ 16 ศิลปะพระรอดจึงเป็นศิลปะพุกาม ผสมหริภุญไชย ซึ่งก็ถ่ายทอดศิลปะปาละ อินเดียผ่านลังกามาอีกที
หลักฐานทางโบราณวัตถุที่เก่าที่สุดในลำพูน อยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติจังหวัดลำพูน คือศิลาจารึก พระเจ้าสรรพสิทธิ์ วัดพระเชตวัน (วัดดอกแก้ว) และจารึกวัดมหาวัน เขียนด้วยอักษรมอญโบราณ ระบุว่า
พระเจ้าสรรพสิทธิ์ผู้ครองหริภุญไชยนคร สถาปนาวัดพระเชตวัน และบูรณะวัดมหาวัน เมื่อ พ.ศ.1761
พระเครื่องสกุลลำพูนเนื้อดิน พระคง พระลือโขง พระเลี่ยง พระบาง ควรกำหนดอายุสมัยใกล้เคียงกับพระรอด โดยเฉพาะพระบางวัดต้นแก้ว มีศิลปะเหมือนพระพุทธรูปในเจดีย์อภัยทน ในกรุงพุกาม ที่พระเจ้าจันทสิทธะสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 17
เจดีย์วัดมหาวันถูกแผ่นดินไหวจนพังทลายลง เช่นเดียวกับพระเจดีย์กู่กุด พระเจ้าสรรพสิทธิ์ได้ซ่อมขึ้น พระรอดวัดมหาวัน คงจะได้สร้างขึ้น พร้อมกับบรรจุไว้ในเจดีย์ที่ซ่อมขึ้นใหม่ ในครั้งนั้น
อีกหลักฐานยืนยันตำนานมูลศาสนา และศิลาจารึก กล่าวตรงกันว่า พระเจ้าสรรพสิทธิ์ปีรัชกาลที่ครองราชย์ ตรงกับ พ.ศ.1616-1661
ข้อมูลการค้นพบพระรอดว่า มีการขุดหาพระรอดกรุมหาวันกันมานาน เรียกว่าพระรอดกรุเก่า แต่ที่พบมากเรียกว่ากรุใหม่ ราวปี 2501 ขุดพบโดยบังเอิญในศาลาการเปรียญเก่า ซึ่งถูกลมหมุนหรือลมบ้าหมูพัดพัง คนงานขุดหลุมเอาเสาขึ้นก็พบพระรอดหลายองค์ในหลุมเดียว
ต่อมาราวปี 2524 มีการบูรณะพื้นพระอุโบสถวัดมหาวัน พบพระรอดอีกหลายสิบองค์
ต่อจากนั้นมีการขุดบริเวณลานวัด ก็ยังพบพระรอดอีก จนการขุดขยายไปหลังวัด การขุดทำกันต่อไป จนเมื่อท่านเจ้าคุณเจ้าอาวาสมรณภาพ กรรมการวัดมหาวันจึงห้ามขุดต่อไป ด้วยการกลบหลุมโบกปูนซีเมนต์ทับ
พระรอดห้าพิมพ์ที่วงการเปลี่ยนมือซื้อขายกันล้านขึ้นไป ล้วนแต่เป็นพระรอด “กรุใหม่” สภาพส่วนใหญ่คมชัด แม้ล้างคราบดินออกหมดแล้ว ก็ยังเหลือคราบฝ้ารารักจับแน่น ให้เห็นเป็นหลักฐานว่าเป็นพระที่เก่าอายุเฉียดพันปี
พระรอดกรุมหาวันพิมพ์ใหญ่ สภาพสวยคมสมบูรณ์เต็มที่ อย่างองค์นี้ วงการเขาไม่ถามราคากัน เพราะราคาซื้อขายจริง เขาว่ากันเป็นสิบล้านขึ้นไปนานเต็มที.