#bursakalesi #saltanatkapısı #bursa
Bursa Kalesi ve Kaleden Bursa Manzarası:
Günümüzde Bursa Kalesi; Marmara Bölgesi, Bursa İli sınırları içinde Tophane semtinde yer alır. Bursa, MÖ. 7. yüzyılda yöreye gelerek yerleşen ve MÖ. 327’de bağımsız bir krallık haline gelen Bithynialılar tarafından M. Ö. 2. yüzyılda kurulmuştur. Bithynia Kralı Prusias, Romalılardan kaçarak ülkesine sığınan Kartacalı General Hannibal’ın önerisiyle, M. Ö. 185 yılında Prusa Ad Olympum ismi verilen kenti bir tepe üzerine inşa ettirmiş ve etrafını surlarla çevrelemiştir. Zamanla kentin Prusias olan ismi Prusa, daha sonra da Bursa olarak değişime uğramıştır. 1326 yılında Bursa’yı Osmanlı topraklarına katan Orhan Gazi döneminde surlar burçlarla desteklenmiştir. 1640 senesinde Bursa’yı ziyarete gelen ünlü Osmanlı gezgini Evliya Çelebi surların altmış yedi kulesi ve beş kapısının bulunduğunu ve çevresinin on bin adım olduğunu belirtmiştir. Bursa’nın önceki yerleşimi, Tahtalı, Yaylacık ve Misi köyleri çevresinde idi. Çünkü bu bölgedeki kalıntılar Roma dönemine kadar inmektedir. Hele Tahtalı kalesi, son derece büyük ve geniştir. Ancak ne yazık ki, kaynakların hiçbiri bu kaleden söz etmez. Sanırım daha sonra bugünkü Bursa’ya yerleşildi. Bursa kalesi öylesine korunaklı bir kale idi ki, fethedilmesi adeta olanaksızdı. Evliya Çelebi’nin sözünü ettiği gibi: “Uzun süre Rumların elinde kalmış olan kale, Konya Selçukluları yedi kez, 7-8'er ay kuşattıkları halde alamamışlardı.’’ Aslında Osmanlılar da Bursa kalesini fethetmemişti. Onlar da bu kalenin alınamayacağını anlayarak, uzun yıllar kuşatma altına alıp, teslim olmaya zorlamıştı içindekileri. Bursa’nın doğusunda bulunan Balabancık kalesi ile Kükürtlü ile Karamustafa kaplıcası arasında da Aktimur kalesi de bu amaçla yapılmıştı. Aslında bu kaleler, Osmanlı Devleti’nin ilk kaleleri idi. Ancak günümüzde Balabancık kalesi üzerinde lojmanlar olup, yıkılmaya terkedilmiştir. Aktimur kalesinden ise çok az bir kalıntı kalmıştır. Bursa kalesinin güvenliğini artıran bir diğer unsur da, yer altındaki geçit ve sığınaklarıdır. Olasılıkla Bizans döneminde yapılmış olan kale altındaki mağaraların uzunluğu 79 metre olup genişliği 5,5 metredir. Yüksekliği 4 metre olan iki mağara, 1935 yılında, Valilik tarafından kentin sığınağı olarak kullanılması kararı almıştı. Birçok kez kuşatılıp yıkılan surlar, birçok kez yeniden yapılmış veya bakım görmüştür. Bugün Bursa surlarının uzunluğu 2 km kadardır. Çakır Hamam ile Tophane arasında biri yuvarlak, diğeri dört köşe iki burç vardır. Tophane'ye giderken solda, hastaneye giden yolun başında Hisar Kapı bulunur. Bu kapıyı Çelebi Mehmet onartmıştır. Yıldız Kahve'nin önünde Kaplıca Kapısı vardı. Buradan Zindan Kapı ‘ya kadar surlar devam eder. Zindan Kapı’nın her iki tarafında cezaevi kalıntıları vardır. Bu kapıdaki burç Osmanlı yapısıdır. Bu kapıdan Üftade’ye kadar surların en sağlam kalmış bölümleri bulunur. Pınarbaşı'ndan Cilimboz Deresi'ne kadar yer alan düzlükte, savunma güç olduğu için, çift sur vardır. Pınarbaşı önünde, kalenin dördüncü kapısı olan Pınarbaşı Kapısı bulunur. Üftade'nin bulunduğu alanda ise beşinci kapı olan Yer kapı vardır. Timur döneminde saldırıya uğrayan Bursa surları güçlendirilmişti. Bu olaydan on beş yıl sonra Karamanoğlu'nun saldırısı sırasında da Hacı İvaz Paşa tarafından surlar tekrar güçlendirilmiştir. Surlar, 1651 yılında da tekrar esaslı bir onarım görmüştür. Surların üzerinde, özellikle Roma dönemindeki çok farklı yapılardan kalıntıların kullanıldığı görülür. Daha çok Tophane bölgesindeki burçlarda kullanılan bu eski Roma eserlerin bazıları, defineciler tarafından birkaç yıl önce sökülüp çalındı. 1890’lı yıllarda Mehmet Ziya, benzer bir anıyı şöyle anlatıyor: “Bursa'da bulunduğum zaman, Hisar Kapı'nın üzerindeki kemer kaldırılarak yol açılmıştı. Bu sırada duvar arasından bir heykel başı çıkarıldığı söylense de ne olduğu anlaşılamadı.” Abdulkadir Kadri de Yer Kapı'nın, eski Bursa Valisi Celalettin Paşa tarafından yıkıldığını anımsıyor. En son yıkılan bu iki kale kapısının sadece birer fotoğrafı, anı olarak kalmıştır.