W Archiwum Historii Mówionej DSH i Ośrodka KARTA kryją się różne skarby, wśród nich nagrania Daniela Olbrychskiego czytającego dwa listy z czasów PRL-u, wysłane przez działacza Solidarności Zbigniewa Janasa do przyjaciela i opozycjonisty Zbigniewa Bujaka. Oba napisane zostały w 1985 roku, gdy Zbigniew Bujak, uniknąwszy aresztowania w czasie stanu wojennego, pozostawał w ukryciu, a Zbigniew Janas po pobiciu jego żony przez SB w 1984 roku zdecydował się ujawnić i powrócić do domu. Listy ukazują, czym na co dzień żyli działacze opozycji demokratycznej: co ich motywowało, jakie mieli cele i z czym się zmagali, próbując godzić działalność wolnościową z życiem prywatnym.
Listy te nie zostały przekazane adresatowi w oryginalnej formie. Korespondencja Zbigniewa Janasa ze Zbigniewem Bujakiem przechodziła przez tajne biuro zorganizowane przez Wiktora Kulerskiego, innego członka Solidarności pozostającego w ukryciu. Ze względów bezpieczeństwa korespondencja była przepisywana przez jego pomocników, a oryginały niszczono – by tekst napisany ręką autora nie mógł posłużyć w sądzie jako dowód oskarżenia. Kopie dwóch listów zachowały się wraz z wieloma innymi dokumentami gromadzonymi w archiwum Kulerskiego w jednej ze skrytek w jego domu. W 2018 roku zostały wydane przez IPN w zbiorczym opracowaniu pt. „Archiwum Wiktora Kulerskiego. Dokumenty podziemnej Solidarności 1982–1986” pod redakcją Jana Olaszka i Andrzeja Friszke. Do Domu Spotkań z Historią trafiły dzięki Zbigniewowi Janasowi, który zaproponował włączenie ich do Archiwum Historii Mówionej w ramach uzupełnienia jego relacji biograficznej zarejestrowanej przez Agnieszkę Uścińską (prowadząca wywiad) i Jarosława Wątora (zdjęcia) w 2019 roku (sygn. AHM_V_155, relacja dostępna na stronie https://relacjebiograficzne.pl/demo/v.... Dzięki uprzejmości Daniela Olbrychskiego udało się uwiecznić oba listy w formie czytania performatywnego.

Powyżej prezentujemy list z 5 marca 1985. List z 25 grudnia 1985 dostępny jest tutaj:    • "Urlop od rewolucji" -  list Zbigniew...  .
Zdjęcia: Karol Białas
Miejsce i czas nagrania: Podkowa Leśna, 30 listopada 2022


Deskrypcja dla osób z niepełnosprawnością wzroku:
W filmie Daniel Olbrychski czyta list Zbigniewa Janasa do Zbigniewa Bujaka z 5 marca 1985 roku.
Aktor siedzi w dużym skórzanym fotelu z tapicerowanym czerwonym obiciem w geometryczne wzory. Ubrany jest w zielono-kremową koszulę w kratkę i kurtkę z granatowego jeansu. Nosi wąskie okulary w czarnych oprawkach. List recytuje z kartki, w prawej ręce trzyma żółty długopis, który czasem przesuwa wzdłuż odczytywanych linijek tekstu.
Na koniec filmu wyświetla się plansza z napisami: Tekst na podstawie kopii przechowywanej w podziemnym archiwum Wiktora Kulerskiego. Nagranie zrealizowane z inicjatywy Zbigniewa Janasa dla Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią i Ośrodka KARTA. 30 listopada 2022. Miejsce nagrania: Podkowa Leśna. Zdjęcia: Karol Białas.